ދަރިވަރުން ދެނެގަތުން

އުނގަނައި ދިނުމުގައި ދަރިވަރުންގެ ފަރުދީ ތަފާތުތަކަށް ވިސްނައި އުނގަނައިދިނުން ބައްޓަން ކުރުމަކީ ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ. މިގޮތުން ކުދިންގެ އާއިލީ ފެންވަރާއި، ސަގާފަތާއި ކުދިންގެ ބޭނުންތަކަށް ވިސްނަން ޖެހެ އެވެ. 

 ޢާއިލާގެ އިޤްތިޞާދީ ފެންވަރު

ޢާއިލާގެ އިޤްތިޞާދީ ފެންވަރު  މައިގަޑުގޮތެއްގައި ބެލެވެނީ ލިބޭ އާމުދަނީ، ކުރާމަސައްކަތް އަދި ތަޢުލީމީ ފެންވަރުންނެވެ. ރިސާރޗްތަކުން ހާމަ ކުރާގޮތުގައި ޢާއިލާގެ އިޤްތިޞާދީ ފެންވަރު ދަރިވަރުންގެ ސުލޫކަށާއި، ދެކޭގޮތްތަކަށާއި، ކުރެވޭ ތަޖުރިބާތަކަށާއި، ވިސްނުމަށާއި އަދި މަދުރަސީ ކާމިޔާބަށް ވަރަށް ބޮޑު އަސަރު ތަކެއް ކުރުވައެވެ.

 ޘަޤާފަތް

ޘަޤާފަތަކީ މީހުންގެ ވިސްނުންވަކިގޮތަކަށް އަމާޒު ކުރުވާ، ޤަބޫލުކުރާ ކުރުންތަކާއި، އާދަކާދަ އަދި ކުދިން މަދަރުސާއަށް އަންނައިރު އަންނައިރު އެކުދިންނާއެކު ގެންނަ ގޮތްތަކެކެވެ. މަދަރުސާގެ ޘަޤާފަތާއި ދަރިވަރުގެ ޘަޤާފަތް ގުޅިއްޖެނަމަ އޭގެ ސަބަބުން ދަރިވަރު މަދުރަސީކާމިޔާބަށް ވަރަށް ރަގަޅު އަސަރުތަކެއް ކުރުވައެވެ. ޘަޤާފަތާއި ގުޅުވައިގެން ގެންދާ ކިޔަވައިދިނުން ދަރިވަރުގެ ޘަޤާފަތާއި އާދަކާދަތަކާއި ކުލާހުގައި ދެވޭ ތަފާތު އިރުޝާދުތަކާއި ވަރަށް ބޮޑަށްލާމެހިގެންދެއެވެ. އަޅުގަޑުމެން ރާއްޖޭގައިވެސް އެކިހިސާބުތަކުގައި އޮންނަ ޘަޤާފަތާއި އާދަކާދަތަކުގައި ތަފާތު ތަކެއް ހުރެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު އެކަން މާލޭގެ ސްކޫލުގެ ތަކުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ފާހަގަވެގެން ދެއެވެ.

 ޖިންސު

ކުދިންގެ ސުލޫކާއި ތޫނުފިލިކަމުގައި ޖިންސީތަފާތުކަން ފާހަގަ ކުރެވެނީ ވަރަށް ކުޑަމިންވަރަކަށެވެ. އަދި ގިނަފަހަރަށް ޙާޞިލުކުރުމުގައި ޖިންސީ ތަފާތުކަން އަންނަނީ ފިރިހެން ކުދިންނާއި އަންހެންކުދިންނާމެދު މުޢާމަލާތްކުރެވޭ ގޮތްތައް ތަފާތު ކުރުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. މުދައްރިސުން ކިޔަވައިދޭއިރު ފިރިހެން ކުދިންނާއި އަންހެންކުދިންނާއި އެއްގޮތަކަށް މުޢާމަލާތު ކުރުމާއި އެއްގޮތްތަކެއްގައި އެކުދިންނާމެދު ދެކެވޭނަމަ ހާޞިލުކުރާ މިންވަރުގެ ތަފާތު ކުޑަކުރެވިދާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ ކިޔަވައިދޭ އިރު ދަރިވަރުންނަކީ ވަކި ޖިންސެއްގެ ކުއްޖަކަށް ވުމުން ދަށް ނުވަތަ މޮޅުވާނެ ކަމަށް ހީކުރެވޭ ހީކުރެވުން ތަކުން ދުރުހެލިވެގެން މިކަމުގެ ސަބަބުން އަންނަ ތަފާތުކަން ކުޑަކުރަވޭނެއެވެ.

އުދަގޫ ފައްތަރެއްގައި ތިބޭ ދަރިވަރުން Students Placed at Risk

އުދަގޫ ފައްތަރެއްގައި ތިބޭ ދަރިވަރުން ބޮޑަށް މާނަކުރެވެނީ ތަފާތު ސަބަބުތަކާހުރެ ތަޢުލީމީ ވަކި ފެންވަރަކާ ހަމައަށް ނުގޮތސް މަދުރަސީ ދައުރު ދޫކޮށްލުމަށް މަޖުބޫރުވާ ނުވަތަ އެހެނިހެން ސަބަބުތަކާއި ހުރެ ދޫކޮށްލާ ކުދިންނެވެ. ހަރުދަނާ މަދުރަސީ ނިޒާމެއް އޮންނަ ސްކޫލެއް ނަމަ މިބާވަތުގެ ދަރިވަރުންނާއި މުޢާމަލާތް  ކުރެވޭނެ ތަފާތު ގޮތްތައް ރޭވިފައި އޮންނަން ޖެހޭނެއެވެ. މިގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވެނީ ކުދިންގެ ހިތްހަމަނުޖެހުންތަކާއި އުދާސްތައް ލުއިކޮށްދެވޭ ތަފާތު ޕްރޮގުރާމްތައް ރޭވިފައިވުމާއި، ތަޢުލީމަށް ފޯކަސްކުރުވުމަށް މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވުމާއި، އަދި ދާއިމީ ބެލެހެއްޓުމެއްގެ (މޮނިޓަރ) ދަށުންދިއުމާއި، އަދި ބެލެނިވެރިންނާއި މަދުރަސާއާއި ގާތް ގުޅުމެއް އުފެއްދުންފަދަ ކަންކަމުގެ ތެރެއިންނެވެ. ރަގަޅު މުދައްރިސުން މިފަދ ކުދިންނާމެދު ކިޔެވުން ކާމިޔާބު ކުރުމާމެދު މަތިވެރި އުއްމީދުތަކެއް ކުރުމާއެކު، ތަފާތު ވައްތަރުގެ ދޭދޭގުޅުންތަކަށް މަގުފަހިވާފަދަ ގިނަގުނަ ހުނަރުވެރި އުނގެނުމުގެ ޙަރަކާތްތައް ރާވާ ތަފާތު ކުދިން ޝައުޤުވެރި ކުރުވުމުގެ ގޮތުން އެކުދިން ގަޔާވާ ކަންކަމާއި ގުޅުވައިގެން ކިޔަވައިދެއެވެ. މީގެއިތުރުން، އެކުދިންނަށް ތާއަބަދު ލޯތްބާއި އޯގާތެރިކަން އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ދިނުންވެސް ވަރަށް މުހިއްމެވެ. މިފަދަ ދަރިވަރުން މަދުރަސީ ޙަޔާތުން ވަކިވެ ދިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި ކުލާހުގެ މަސައްކަތްތަކަކީ އެކުދިންގެ ގަޔާވާ ޙަރަކާތްތެރި ކަންކަމަށް ހެދުން ލާޒިމެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން އެކުދިން ރަގަޅު ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ދާއިރާތަކުގެ ބިނާކުރަނިވި ފީޑްބެކު ދިނުމާއެކު މުސްތަޤްބަލު އުޖާލާކުރުމަށް އަބަދުވެސް މަތިވެރިއުއްމީދުތަކަކާއެކު އިޚްލާޞްތެރިކޮށް މަސައްކަތް ކުރުން މުހިއްމެވެ.

މިފަދަ ކުދިންގެ ތެރޭގައި ޢާއްމުކޮށް ހިމެނޭނީ

o       ވަރަށް ފަޤީރު ކުދިން

o       ތަފާތު އަނިޔާވެރިކަމާއި އިހާނެތި (ޖިންސީ ނަފުސާނީ އަދި ޖިސްމާނީ) ކަންކަމުގެ ސަބަބު މެދުވެރިވެފައިވާ ކުދިން

o       މައިންބަފައިން ވަކިން އުޅުމާއި ދޮންމަންމަ ނުވަތަ ދޮންބައްޕައާއެކު އުޅޭ ކުދިން

o       މައިންބަފައިން މަރުވެ ޔަތީމުވެ އެހެން މީހުންނާއެކު އުޅޭ ކުދިން

o       ތަފާތު ސަބަބުތަކާހުރެ ޢާއިލާ ނޫން އެހެން ގޭގޭގައި އުޅޭ ކުދިން

ދަރިވަރުން ދަސްކުރާގޮތް (ލަރނިންގސްޓައިލް)

ކުލާހެއްގައި ތިބޭ ވަކިވަކި ދަރިވަރުންނަކީ އެކި ގޮތްގޮތުން ތަފާތު ދަރިވަރުންނެވެ.ހަމައެހެންމެ،އެކި ކުދިން ދަސްކުރާގޮތް (ލަރނިންގ ސްޓައިލް) ވެސްތަފާތެވެ. އަތްލާ ބަލައިގެން، ތަޖުރިބާ ކޮށްގެން، ކިޔައިގެން، އަޑުއަހައިގެން، ތަފާތު ހިއްސުތައް ބޭނުންކޮށްގެން، ޙަރަކާތްތެރިކަމާއެކު ބައިވެރިވެގެން، މަޝްވަރާކޮށް ހިއްސާކޮށްގެން މިއިން ކޮންމެ ގޮތަކުންވެސް ދަރިވަރުންގެ ސިކުނޑީގައި އުނގެނުމެއް ހިނގާފާނެކަމަށް ސައިކޮލޮޖިކަލް ތިއަރިސްޓުން ބަޔާންކުރައްވައެވެ. މިގޮތުން، އުނގެނުމުގެ ވައްތަރުތައް ބަހާލެވެނީ މައިގަނޑު ތިން ބަޔަކަށެވެ. އެއީ، ބަލައިގެންނާއި، އަޑުއަހައިގެންނާއި، ކޮށްގެންނެވެ. އެހެނީ، ބައެއް ދަރިވަރުންނަކީ މައިންޑް މެޕް، ވީޑިއޯ، އޯ އެޗް ޕީ، ޑައިގްރާމް، ޗާޓް، ތަސްވީރު ފަދަ ފެންނަން ހުންނަ އެއްޗެހި ބަލައިގެން އުނގެނެން ފަސޭހަ ދަރިވަރުންނެވެ. އަނެއްބައި ދަރިވަރުންނަކީ ދެ ކުދިން ދެ ކުދިން ވާހަކަދައްކައިގެން، ބާރަށް ކިޔައިގެން، ރާގުއަޅުވައިގެން، ރާގަށް ފެތޭގޮތަށް ކިޔައިގެން ފަދަ ގޮތް ގޮތުން އުނގެނެން ފަސޭހަ ދަރިވަރުންނެވެ. އަދި ބައެއް ދަރިވަރުންނަކީ މައިގަނޑު ނުކުތާތައް (ކީ ޕޮއިންޓްތައް) ފާހަގަކޮށްގެން، ޙަރަކާތުން ދައްކައިގެން، ޑިޒައިންކޮށްގެން، ނޯޓް ނަގައިގެން، ޕޯސްޓް ކާޑް ހަދައިގެން ފަދަ ކަންކަން ޢަމަލީގޮތުން ކޮށްގެން އުނގެނެން ފަސޭހަ ދަރިވަރުންނެވެ. 

     ކުލާހުގައި ތިބޭ ކުދިންނަކީ އެކި ގޮތްގޮތުން ދަސްކުރަން ފަސޭހަ ކުދިންނަށް ވާއިރު މިއީ މުދައްރިސުން ވަރަށް ބޮޑަށް ވިސްނަންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. މިގޮތުން، ފިލާވަޅަށް ތައްޔާރު ވުމުގައި އާއި ފިލާވަޅު ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގައި ވެސް ދަރިވަރުން ދަސްކުރާ ގޮތްތަކަށް ވިސްނައިގެން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަކީ ފިލާވަޅުގެ މަޤުޞަދު ހާސިލުކުރަން ފަސޭހަވެގެން ދާނެ ގޮތެކެވެ.

 

ޝައުޤުވެރިކަމާ ގުޅޭ ތިއަރީތައް

    ކަމަކަށް ޝައުޤުވެރި ވުމަކީ ވަކިކަހަލަ ކަންތައްތަކެއް ޙާޞިލްކުރުމަށް ބޭނުންވުން ނުވަތަ ވަކިކަމަކަށް ގަޔާވުން ހިތުގައިއުފެދުމެވެ. ޝައުޤުވެރުކަމަކީ ވަކިކަމެއް ނުވަތަ ލަނޑުދަނޑިއެއް ޙާޞިލްކުރުމަށްޓަކއި އެދިމާއަށް ކުއްޖާ އަމާޒުކުރުވާ އެކަމަށް ބާރުފޯރުވާ، އެކަން ޙާޞީލް ކުރުމަށް ތަފާތު ކަންތައްތައް ކުރުވާ ބާރެކެވެ. ކިޔަވައިދިނުމުގައި ދަރިވަރުންގެ ސަމާލުކަން ހޯދުމަށްޓަކައި ފިލާވަޅު ޝައުޤުވެރި ކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ޝައުޤުވެރިކަން އުފެދި ފާޅުވާ ގޮތާމެދު އެކި ތިއަރިސްޓުން ދެކޭގޮތް ތަފާތެވެ. އެގޮތުން ބިހޭވިއަރިސްޓުންގެ ނަޒަރިއްޔާގައި މީހުންގެ ކިބައިން ފެންނަ ޝައުޤުވެރިކަން ގުޅުވާލެވިފައިވަނީ ތަރުހީބުދިނުމާއި ހިތްވަރުދިނުމުގެ މައްޗަށެވެ. ކުދިންކުރާ ރަނގަޅު ކަންތައްތައް ތަކުރާރު ކުރުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން އުފެއްދުމަށްޓަކައި އެކުދިން ކުރާ ކަންތައްތަކަށް ތަރުހީބުދީ ހިތްވަރު ދޭންޖެހެއެވެ.  މިނަޒަރިއްޔާގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާ "އޮޕަރަންޓް ކޮނޑިޝަނިން" ނުވަތަ ސުލޫކުވަކި ގޮތަކަށް ބަދަލުކުރުން ގުޅިފައިވަނީ ހިތްހަމަޖެހޭ ކަންކަމާއި ގުޅިގެން ކުރެވިފައިވާ ތަޖުރިބާތަކުގެ މައްޗަށެވެ. މިސާލަކަށް އިސްލާމް ކިޔަވާހިތްވުމާއި ނުވުން ކުރިން ކުރެވިފައިވާ ތަޖްރިބާއެއްގެ މައްޗަށް ބަލާފައި ބަދަލުއާދެއެވެ.

ސޯޝަލް ކޮގްނަޓިވް ތިޔަރީގައި ކަންކަން ދަސްކުރާނީ ތިމާ ވަށައިގެންވާ މާހައުލުން ކަންތައްތައްބަލައިގެން ،ނަކަލުކޮށްގެން، ފެނިގެން ނުވަތަ  މީހުންގެ ތަޖުރިބާތައް އަޑުއަހައި ދެނެގަނެގެންނެވެ.  މިގޮތައް ތިމާ ވަށައިގެންވާ މާހައުލުން އުގެނި ދަސްކުރާއިރު އެކަންކަން ގުޅުވާލަނީ ޝައުޤުވެރި ކަމާއެވެ. މިތިއަރީގައި ކުދިންގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކަންކަމަށް އުފެދޭ އެއްގޮތަކީ ކުރިންއެހެން މީހަކަށް ކުރެވިފައިވާތަޖުރިބާއަކުން ދަސްކުރާ ދަސްކުރުމެވެ. އެކަމުން ވަކި ސުލޫކަކަށް ޝައުޤުވެރިވެ ގަޔާވުން އުފެދެއެވެ. މިސާލަކަށް އާއިލާގެ ދައްތަޔަކު އޯލަވެލްއުން އެއްވަނަ ލިބުމުން ދައްތަޔަށް ލިބުނު އިނާމާއި،އުފާވެރިކަންފެނި ތަޖުރިބާ ކުރެވުމުން، ކޮށްކޮށްވެސްކިޔެވުމަށް ޝައުޤުވެރިކަން އުފެދި ކުރިޔަށްވުރެން ރަނގަޅަށް ކިޔެވުމަށް މަސއްކަތްކުރުމަށް އަޒުމްކަނޑައެޅުމެވެ.

ހިޔުމަނިސްޓުން ދެކޭގޮތުގައި އިންސާނުންގެ ޝައުޤުވެރިކަމާއި ގުޅިފައިވަނީ އޭނާގެ ތަފާތު ބޭނުންތަކާއެވެ. މިގޮތުން ޝައުޤުވެރިކަން އިތުރުކުރުމަށްޓަކައި ކުލާސްރޫމުގައި ކުރެވިދާނެ 2 ކަމެއް މިތިއަރީގައި ފާހަގަ ކޮށްފައިވެއެވެ. އެއީ ދަރިވަރާއި މުދައްރިސުގެ ހަރުދަނާ ގުޅުމާއި އަދި ކުލާހުގެ މާހައުލުގެ ހަރުދަނާކަމާއި ރަނގަޅުކަމެވެ. މިއީ ކޮންމެ ޓީޗަރަކަށްވެސް ކުދިންގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހޯދުމަށް ކުރެވިދާނެ ކަންކަމެވެ.

ކޮގްނިޓިވް ނަޒަރިއްޔާތުގައި ޝައުޤުވެރިކަން ގުޅިފައިވަނީ މީހުން ޤަބޫލުކުރާ ކަންކަމާއި، ޙާސިލްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ލަނޑުދަނޑިތަކާއި އަދި ވިސްނުން ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ. މިތިއަރީގެ ދަށުންއަންނަ ތަފާތު 4 ތިއަރީއެއް ވެއެވެ. އެއީ އެކްސްޕެކްޓެންސީ، ސެލްފް އެފިކަސީ، ގޯލް އެން ގޯލް އޮރިއެންޓޭޝަން އަދި އެޓްރިބިއުޝަންއެވެ.

ކޮންސްޓްރަކްޓިވިސްޓް ޕާރސްޕެކްޓިވްސް

ސައިކޮލަޖިސްޓުން ކޮށްފައިވާ ގިނަ ދިރާސާތަކަކީ ވަކި ދާއިރާއަކަށް ނުވަތަ ވަކި ކަމަކަށް ޚާއްޞަކޮށް ކުރެވިފައިވާ ދިރާސާތަކެކެވެ. މިދިރާސާ ތަކުގެ މައްޗަށް ގިނަ ތިއަރީތަކެއް އުފެދިފައިވެއެވެ. ނަމަވެސް ކޮންސްޓްރަކްޓިވިސްޓްއަކީ ކުރީގެ ތިއަރީތަކުގެ މައްޗަށް އުފެދިފައިވާ އުސޫލުތަކެކެވެ. މިތިއަރީއަށް ބޮޑަށް ނުފޫޒު ފޯރުވާފއިވަނީ ކޮގްނެޓިވް ތިއަރީގެ ބައިތެކެވެ. ކޮންސްޓްރަކްޓިވިސްޓް ގައި ބޮޑަށް ވާހަކަ ދެކެވިފައިވަނީ ކުއްޖާގެ ވިސްނުމަށް އަންނަ ދަލުތަކުގެ މައްޗަށެވެ. މިތިއަރީގައި ބުނާގޮތުން ނޮލެޖަކީ ކުއްޖާ އަމިއްލައަށް ބިނާކުރާ އެއްޗެކެވެ. ދަރިވަރުން މައުލޫމާތު ދެނެގަންނަނީ ކުރިން އެގިފާ ހުރި އެއްޗަކާގުޅުވައި އެއްކޮށްލައިގެންނެވެ. މިތިއަރީގެ ޢިލްމުވެރިން ދެކޭ ގޮތުގައި އުނގެނުމަކީ މީހެއްގެ ފަރާތުން ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހޭ އެއްޗެއްނޫނެވެ. އުގެނުން ބިނާވަނީ ދަރިވަރުން އުފެދިބޮޑުވާ މަރުހަލާތަކާއި ގުޅޭގޮތުން ވިސްނޭ ވިސްނުންތަކާެއި ކުދިންގެ ވަށައިގެންވާ މާހައުލުން ބަދަލުކުރެވޭ އިޖުތިމާޢީ ހަރަކާތްތެރިކަމުގެ މަށްޗަށަވެ. ކޮންސްޓްތަކްޓިވިޒްމެ ގޮތްތައް ކުލާހުގައި ގެންދާނަމަ ކުލާހުގެ ކިޔެވުން ބިނާވާނީ ސުޑޫޑެންޓް ސެންޓާރޑްގެ މައްޗަށެވެ. މީގާ ކިޔަވައިދޭނީ ކުދިންގެ ބައިވެރިވުން ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ. އުނގެނޭނީ އެކުދިން އަމިއްލައަށް ކަންކަން ބަލާ ހޯދާ އެކްސްޕީރިއަންސް ކޮށްގެންނެވެ. ޓީޗަރުގެ ދައުރަކީ ދަރިވަރުންނަށް ގައިޑް ކޮށްދިނުމެވެ. ކޮންސްޓްރަކްޓިވިޒަމްގެ އުސޫލުތަކަކީ ކިޔަވައި ދިނުމުގައި ބޭނުންކުރެވިދާނެ ފައިދާ ބޮޑު ގޮތްތަކެކެވެ.

ކޮންސްޓްރަކްޓިވިޒަމް ކުލާހެއްގެ ބައެއް ސިފަތައް

*       ދަރިވަރުން އަމިއްލައަށް މައުލޫމާތު ހޯދާ، ދޭހަވެ، ދެނެގަނެ، މައްސަލަ ހައްލުކުރާނެ ތަފާތުގޮތްތަކެއް ބުނެދިނުން.

*       ކުދިންގެ ކިބައިގައިވާ ތަފާތު ތޫނުފިލިކަމުގެ ވައްތަރުތައް ވާހަކަދައްކާ ޚިޔާލު ބަދަލުކުރާނެ ފުރުޞަތު ދިނުން.

*     ގިނަކުދިން އެކުގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް ހިތްވަރުދިނުން

ސޯޝަލް ކޮގްނިޓިވް ލާރނިންގ ތިއަރީ

     ސޯޝަލް ކޮގްނިޓިވް ލާރނިންގ ތިއަރީގެ ތިއަރިސްޓެއް ކަމުގައިވާ ބަންދޫރާ ހާމަކުރައްވާފައިވާގޮތުގައި އުނގެނުމަކީ މާހައުލުން ގެންދެވޭ މަޢުލޫމާތު ބަދަލުކޮށް ސިކުނޑީގައި އެކަމާ ގުޅޭގޮތުން އުފައްދާ އަސަރަކުން، ސުލޫކު ވަކިގޮތަކަށް ބަދަލުވުމެވެ. މި ތިއަރީގައި ބަންދޫރާ ފާހަގަކުރާ މައިގަނޑު ކޮންސެޕްޓަކީ "ރެސިޕްރޯކަލް ރިލޭޝަންޝިޕް" ނުވަތަ "ގުޅިލާމެހިފައިވާ ގުޅުން" މިއެވެ. މި ގުޅުމުގައިވާ މައިގަނޑު 3 ބައެއް، އެއްކަމެއް އަނެއް ކަމަކަށް އަސަރު ކުރުވައެވެ. އެއީ، މާހައުލާއި އެމީހެއްގެ ވިސްނުމާއި އޭނާގެ ޢަމަލެވެ.

މި ތިއަރީގައި ދަރިވަރުން އުނގެނެނީ ކޮޕީކޮށްގެންނާއި މޮޑެލިންގ ކޮށްގެންނާއި އެހެން މީހުންގެ ފުށުންނާއި (ވިކޭރިއަސް ލާރނިންގ) އަމިއްލައަށް ކަންކަން ބަލަހައްޓައިގެންނެވެ. އެހެންކަމުން، މި ތިއަރީ ވެފައިވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދަރިވަރު ޙާޞިލުކުރަން ބޭނުންވާ ގޯލާހަމައަށް ވާޞިލުވުމަށާއި އެހެން މީހުންނާ ގުޅިގެން އުޅެން ދަސްކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ތިއަރީއެއް ކަމުގައެވެ. ވީމާ، އުނގެނުން ކުރިއަށް ގެންދަންވާނީ މި ކަންކަމަށް ބިނާކޮށްގެންނެވެ. އަދި ހަވާލުކުރެވޭ މަސައްކަތްތައްވެސް ވާންޖެހޭނީ މި ކަންކަން ޙާޞިލުކުރުމަށް މަގުފަހިވާފަދަ މަސައްކަތްތަކަކަށެވެ.

މި ތިއަރީގައި ކުދިން އުނގެނޭ އެއް ގޮތްކަމުގައިވާ ސެލްފް ރެގިއުލޭޝަންގެ ސަބަބުން ދަރިވަރުން ޙާޞިލުކުރަން ބޭނުންވާ ގޯލާ ހަމައަށް ވާޞިލުވުމަށްޓަކައި ވިސްނުމާއި ސުލޫކު އަދި އިހުސާސްތައް ވަކިގޮތަކަށް ކޮންޓްރޯލު ކުރުމަށް އެހީތެރިވެދެއެވެ. އެހެންކަމުން، އުނގެނުމުގެ ތަފާތު ހުނަރުތަކާއި އަމިއްލަ ނަފުސު ކޮންޓްރޯލު ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަންލިބި، އެކުދިންގެ ކިބައިގައި ކިޔެވުމުގެ ހުނަރާއި އުނގެނުމުގެ ޢަޒުމު އަށަގަނެއެވެ.

 

ސޯޝަލް ކޮގްނިޓިވް ލާރނިންގް ތިއަރީ ހާމަކުރާގޮތުގައި އަނެކާއަށް ބަލައިގެން އިންސާނާ ދަސްކުރެއެވެ. އިންސާނާގެ އުޅުމަށް ބަދަލުގެނެއެވެ. އާ މަޢުލޫމާތުތަކެއް ހޯދައިގަނެއެވެ. ވަށައިގެންވާ މާޙައުލުން ކުދިންނަށް ފެންނަ ޚާއްޞަ ފަރާތްތައް ނަކަލުކޮށްގެން ކުދިން އުނގެނޭކަން ނުވަތަ ކުދިންގެ އުޅުމަށް ބަދަލުގެންނަކަށް މި ތިއަރީގެ ހޯދުންތަކުން ސާބިތުކޮށްދީފައިވާކަމަށް މެލިއްސާ ހާރސްޓް (2014) ހާމަކުރައްވައެވެ. އިތުރަށް ހާމަކުރައްވާގޮތުގައި މި ނަކަލުކުރުމުގައި ނުވަތަ މިގޮތަށް މޮޑަލްކުރުމުގައި ތަފާތު ތިން ގޮތެއް ގެންގުޅެއެވެ.

1- ޑައިރެކްޓް މޮޑަލިން

ޑައިރެކްޓް މޮޑެލިންގައި ކުއްޖާއުޅޭ މާޙައުލުން ކުއްޖާއަށް، ފެންނަ ކަންތައްތަކާއި މީހުންނާއި ގޮތްތައް އެ ފެނުނުގޮތަކަށް ނަކަލުކުރެއެވެ. މިސާލަކަށް އަޙުމަދުގެ އެކުވެރިންނަކީ ވަކިގޮތަކަށް ހެދުންއަޅާ، ވަކިގޮތަކަށް ބޮލުގައި ފުނާ އަޅައިގެން އުޅޭ ކުދިންކަމުގައި ވާނަމަ، އެ އެކުވެރިންގެ ގުރޫޕަށް ނިސްބަތްވުމަށްޓަކައި އަޙުމަދުވެސް އެކަހަލަ ހެދުން އަޅައި އެ ގޮތަށް ބޮލުގައި ފުނާއަޅައިގެން އެ މީހުންގޮތަށް އުޅުން ބަދަލުކޮށްލުމެވެ. ހަމައެހެންމެ ސައިންސް ކްލާސްރޫމެއްގައި މުދައްރިސް ކްލާކަށް މޮޑެލްކޮށް ދައްކާ އެކްސްޕެރިމެންޓް ދަރިވަރުން ހަމަ އެގޮތަށް އެ އެކްސްޕެރިމަންޓް ނަކަލުކޮށްގެން ދަސްކުރުމެވެ. މިއީ މާޙައުލުން ފެންނަ ކަންކަމަށް ވާތީ އަނެކާއަށް ބަލައިގެން އުޅުމަށް ބަދަލުއަންނަކަން ނުވަތަ އުނގެނޭކަން ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ.

2- ސިންބޮލިކް މޮޑެލިން

ސިންބޮލިކް މޮޑެލިނަކީ ޓީވީންނާއި ވާހަކަތަކުންނާއި ފޮތްފޮތުން ފެންނަ ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ ސިފަތައް ނަކަލުކުރުމެވެ. މިސާލަކަށް ޓީވީ ސްޓާރަކު ވާހަކަދަކާގޮތް ކުއްޖާއަށް މާ ގަޔާވާގޮތަކަށްވެ އެގޮތަށް ވާހަދެއްކުމެވެ. ހަމައެހެންމެ ކުއްޖަކު ކިޔާ ވާހަކައެއްގެ މައިގަނޑު ޝަޚުޞިއްޔަތަކީ އެކިވައްތަރުގެ މާތަކަށް ވަރަށް ލޯބިކޮށް މާތައް އެއްކޮށްގެން އުޅޭ މީހެކެވެ. ކުއްޖާ ވާހަކަކިޔުމަށްފަހު މާ ގެންގުޅުމަށް ލޯބިކޮށް މާ އެއްކުރަން ފެށުމެވެ.

3- ސިންތަސައިޒް މޮޑެލިން

ސިންތެސައިޒް މޮޑެލިންގައި އެކި ފަރާތްތަކުން ފެންނަ ސިފަތައް ކުއްޖާ ބޭނުންވާ ބަދަލުތަކާއެކީ ކޮޕީކުރެއެވެ. މިސާލަކަށް ކްލާހުގައި މުދައްރިސް ފިލާވަޅަކުން ނޯޓުނަގާނެ ގޮތް ކިޔާދިނީ މައިންޑް މެޕެއްގެ އެހީގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދަރިވަރު ބޭނުންވީ މަލެއްގެސިފަގައި ކުރަހައިގެން އެއަށް ނޯޓުނަގާށެވެ. އެހެންކަމުން ދަރިވަރު މުދައްރިސް ދެއްކި މައިންޑް މެޕް ދަރިވަރު ބޭނުންވާ ބަދަލާއެކީ ކޮޕީކުރެއެވެ.

 

ކޮގްނިޓިވް ލާރނިންގ ތިައރީ

       ޕިއާރޖޭގެ ކޮގްނިޓިވް ލަރނިންގ ތިއަރީއަކީ މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ވިސްނުމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ތިއަރީއެކެވެ. އެހެންކަމުން ކްލާސް ރޫމެއްގައި މުދައްރިސަށް މިތިއަރީގެ ބޭނުން ހިފުމަކީ މާއުނަދަގޫކަމަކަށް ވެގެން ނުދާނެއެވެ. މިތިއަރީ ބުނާގޮތުން ކުދިންނަށް ކުރިން އެނގިފައިވާ އެއްޗެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އައު މަޢުލޫމާތުތަކެއް ދިނުމަކި އޭގެ ސަބަބުން ކުދިންނަށް އެ ފިލާވަޅެއްގެ މައުލޫމާތު ލިބިފައިވަނީ ކިހާމިންވަރަކަށްތޯ ބެލުމަށްފަހު އެކުދިންނަށް އެނގިފައިވާ މައުލޫމާތުތަކުގެ  މައްޗަށް ބިނާކޮށް އެއާއި ގުޅުވާލައިގެން އާ މައުލޫމާތުތަކެއް ދެވިދާނެއެވެ. އޭރުން ކުދިންނަށް އެފިލާވަޅެއް އޮޅުން ފިލާލެއް އަވަސްވެގެންދާނެއެވެ.

      އުނގެނުން ބިނާވަނީ ކުރިން އެނގިފައިވާ އެއްޗެއްގެ މައްޗަށް އަލަށް ދެނެގެނެވޭ އެއްޗެއް ގުޅުވައިލެވިގެންކަމަށް ޕިއާޖޭ ހާމަކުރައްވައެވެ.  މިތިއަރީގެ މައިގަނޑު މޮޑެލަކީ އިންފޮމޭޝަން ޕްރޮސެސިން ތިއަރީ (އައި.ޕީ.ޓީ) ނުވަތަ އިންފޮމޭޝަން ޕޮރޮސެސިން މޮޑެލް (އައި.ޕީ.އެމް) އާއި މި ވިސްނުމުގެ މާހައުލުން މަޢުލޫމާތު ވަންނަ ތިން ޖާގައެއް (މެމޮރީ) ހިމެނެއެވެ. އެއީ:

·         މަޢުލޫމާތު އަލަށް ރަޖިސްޓްރީ ކުރެވޭ ތަން ( ސެންސަރީ ރެޖިސްޓަރ)

·         މަޢުލޫމާތު ބޭނުން ކުރެވޭ ތަނާ (ވާރކިންގ މެމޮރީ)

·         މަޢުލޫމާތު ދިގު މުއްދަތަށް ރައްކައު ކުރެވޭ ތަން (ލޯންގް ޓާރމް މެމޮރީ)

   ސިކުނޑީގެ މަޢުލޫމާތު ރަޖިސްޓަރ ކުރާ ތަން (ސެންސަރީ ރެޖިސްޓަރ) ގައި، ދަރިވަރުންނަށް ކިޔަވައިދޭއިރު ޚާއްޞަކޮށްލެވޭ ތަފާތު މަޢުލޫމާތުތައް އޮޅުންފިލުވައިދިނުމުގައި ސަމާލުކަން ދެމެހެއްޓުމުގެ މުހިއްމުކަން ވަރަށް ބޮޑަށް މި މޮޑެލްގައި ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. އުނގެނުން މާނަ ހުރި އެއްޗަކަށްވަނީ ކުރިން އެނގިފައިވާ އެއްޗަކާއި އަލަށް އެނގޭ އެއްޗެހި ގުޅުވައިލާއިގެންނެވެ.

   މި ތިއަރީގެ ސަބަބުން ކުދިންގެ އުނގެނުން އިތުރަށް ފުރިހަމަކޮށްދެއެވެ. މިގޮތުން، ކުދިން އަމިއްލަ ވިސްނިމުން އެނގިފައިވާ ކަމަކާ ގުޅުވައިގެން ދަސްކޮށް، ކިޔައި މުރާޖަޢާކޮށް (ރިހާސަލް)، ތަފާތު ނަންނަން ދީގެން، ކަންކަމާއި ގުޅުވައިގެން (އެންކޯޑިންގ) އަދި ހަނދާނަން ގެނެސްގެން (ރިޓިރީވަލް) އުނގެނެއެވެ. މިއީ އެންމެ އާންމުކޮށް ކުދިން ބޭނުންކުރާ ގޮތްތަކެވެ. ހަމައެހެންމެ މިނޫން ގޮތްގޮތަށްވެސް ކްލާސްރޫމްގައި މިތިއަރީ ބޭނުންހިފިދާނެއެވެ.

   މި ތިއަރީގައި ދަރިވަރުންނަށް ކުރިން އެނގިފައިވާ މަޢުލޫމާތުތަކާއި ފަހުން އެނގޭ މަޢުލޫމާތު ގުޅުވައިގެން މަޢުލޫމާތުތައް  ފަރިތަކުރުމަށް މަގުފަހިކޮށް ދިނުމާއެކު މުހިއްމު ނުކުތާތައްދީ، ރޭވިގެން ތަރުތީބުން ގެންދެވޭ ބައިތަކެއްގެ ގޮތުގައި މަސްހުނިނުކޮށް ކިޔަވައިދެވެއެވެ. އަދިހަމައެހެންމެ ވާރކިންގ މެމޮރީއަށް މަޢުލޫމާތެއް ވަނުމަށްފަހު ހަނދާނަން ގެންނާނެ ތަފާތު ގޮތްތަކާ ގުޅުވައިގެން މަޢުލޫމާތުތައް ދަސްކުރުމަށް ފުރުޞަތުދެވޭކަންވެސް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.

ބިހޭވިޔަރަލް ލަރނިންގ ތިޔަރީ

ބިހޭވިއަރަލް ލާރނިންގ ތިއަރިސްޓުން ނުވަތަ ސްލޫކީ އުނގެނުމުގެ ނަޒަރިއްޔާތުގެ ޢިލްމުވެރިން ހާމަކުރާ ގޮތުގައި އުނގެނުމަކީ

 މާހައުލުން އުނގެނޭ ފަރާތަށް ކުރުވާ އަސަރެއްގެ ނަތީޖާގެ ސަބަބުން ބޭރު ފުށުން ހާމަވެ ފާޅުވާ ދާއިމީ ބަދަލެކެވެ. މި ތިޔަރީގެ މައިގަނޑު ޚިޔާލު ގުޅިފައިވަނީ  3 ކަމަކާއެވެ. އެއީ، ސްޓިމިއުލައި، ބިހޭވިއަރ އަދި ރެސްޕޯންސް އެވެ. އެހެންކަމުން، މި ތިޔަރީގައި އުނގެނުން ކަމުގައިވަނީ، އެއްފަހަރާ ސްޓިމިޔުލައިއަކާއެކު ބޭރުފުށުން ހާމަވާ ރެސްޕޯންސް ނުވަތަ ކަމެއް އުނގެނޭ ފަރާތުން ހާމަވުމެވެ. މި ނަޒަރިއްޔާތުގެ ޢިލްމުވެރިން ހާމަކޮށްފައިވާގޮތުގައި ކުއްޖާގެ އުޅުމަށް ބަދަލު ގެނުވޭ 2 ގޮތެއް ވެއެވެ. އެއީ، ކުލެސިކަލް ކޮންޑިޝަނިންގގެ ތެރެއިންނާއި އޮޕަރަންޓް ކޮންޑިޝަނިންގގެ ތެރެއިންނެވެ. ކުލެސިކަލް ކޮންޑިޝަނިންގއަކީ އިވާން ޕެވްލޯވު (1936-1946) ގެ ތަޖުރިބާތަކުން ތަޢާރަފުކޮށްފައިވާ މޮޑެލެކެވެ. މި މޮޑެލްގައި އަންގައިދެނީ ދެ ސްޓިމިއުލައިއެއް އެކަތި އަނެކައްޗާ ގުޅިގެން ފާޅުވާ ނަތީޖާ ނުވަތަ ރެސްޕޯންސް ހިނގާ ގޮތެވެ. އެހެންކަމުން، މި ރައްދުތައް ވެފައި ވަނީ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ބާރު ހިނގުމެއް ނެތި ލާއިރާދީކޮށް އަންނަ ރައްދުތަކެއްގެގޮތުގައެވެ.ބީ އެފް ސްކިނަރ ތަޢާރަފު ކޮށްފައިވާ “އޮޕަރަންޓް ކޮންޑިޝަނިންގ” މި މަފުހޫމުގައި ވާ ގޮތުން، އުނގެނުން ބިނާވެފައި ވަނީ އެކަމަށް އަސަރުކުރުވާ ކަމެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ (ސީކުއެންސް) ސަބަބުންނާއި، އެކަމަށް އަސަރުކުރުވާ ކަންތައްތަކެއްގެ (އެންޓިޑިސިޑެންޓްސް) ސަބަބުންނެވެ. އެގޮތުން، އުނގެނުމަށް އަސަރުކުރުވާ ކަންތައްތަކުގެ    ތެރޭގައި ތަރުހީބު ދިނުމާއި، އަދަބު ދިނުން ހިމެނެއެވެ

ބިހޭވިޔަރިސްޓުން ނުވަތަ ސްލޫކީ އުނގެނުމުގެ ނަޒަރިއްޔާތުގެ ޢިލްމްވެރިން ހާމަކުރާގޮތުގައި ދަރިވަރުންނަށް އުނގަންނައި ދިނުމުގައި މި ތިޔަރީގެ ބޭނުންތެރިކަން ވަރަށް ބޮޑެވެ. އެގޮތުން، މި ތިޔަރީގެ އެހީގައި ކުލާސްރޫމުގައި ކުދިންގެ އުނގެނުން ކުރިއަށް ގެންދެވިދާނެ ނުވަތަ ދަރިވަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނަ އުނގެނުމުގެ ސްލޫކަށް ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ގޮތްތަކެއްގެ ޚިޔާލު ހުށަހަޅައިފައިވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި، ދަރިވަރުންނަށް ސަމާލުކަން ދިނުމާއި، އެ ކުދިން ކުރާ ކަންތައްތަކަށް ތަޢުރީފު ކުރުމާއި، ޕްރިމެކް ޕްރިންސިޕަލްއާއި، ބައްޓަން ކުރުމާއި،ޕޮޒިޓިވް ޕްރެކްޓިސް ހިމެނެއެވެ.